«H γκιλοτίνα είναι ένα από τα κατεξοχήν σύμβολα της βίας της ιστορίας, ωσάν ο επαναστατικός τρόμος και η ιδεολογία του να ήσαν η μοναδική ή η πιο σημαντική της όψη»
Η σημερινή επέτειος του θανάτου του Ιωσήφ Ιγνάτιου Γκιγιοτέν θα περνούσε μάλλον απαρατήρητη από την ιστορία εάν ο Γάλλος γιατρός δεν είχε -αδίκως- συνδέσει το όνομά του με ένα από τα κατεξοχήν σύμβολα της ιστορικής βίας: την γκιλοτίνα. Ο Γκιγιοτέν που πέθανε το 1814 θεωρήθηκε ως ο ‘πατέρας’ της γαλλικής λαιμητόμου αν και ο ίδιος προσπάθησε απλώς να προτείνει ένα πιο «ανθρώπινο’ τρόπο των εκτελέσεων όσων καταδικάστηκαν από την Γαλλική Επανάσταση. Όσο κι αν διαμαρτυρήθηκε ο ίδιος , όσο και αν επέμενε ότι άλλος ήταν ο σκοπός του το κακό είχε γίνει-το φονικό εργαλείο των εκτελέσεων πήρα το όνομά του και ο ίδιος πέρασε με τον χειρότερο τρόπο στην ιστορία.
«H γκιλοτίνα είναι ένα από τα κατεξοχήν σύμβολα της βίας της ιστορίας, ωσάν ο επαναστατικός τρόμος και η ιδεολογία του να ήσαν η μοναδική ή η πιο σημαντική της όψη» έγραψε ένας Ιταλός διανοούμενος. Και είναι αλήθεια ότι στην επαναστατημένη Γαλλία η εκτέλεση δεν ήταν απλά μια τιμωρία, αλλά αποτελούσε κοινωνική εκδήλωση και σχεδόν κοσμικό γεγονός, εφ όσον γινόταν σε κεντρική πλατεία ανάμεσα σε πλήθος κόσμου.
Η Επανάσταση είχε πολλούς λογαριασμούς να ξεκαθαρίσει. Πολύς κόσμος, από βασιλιάδες και ευγενείς, μέχρι και φεουδάρχες ή συνεργάτες τους περίμεναν στην…ουρά για να εκτελεστούν. Μέχρι τότε οι κοινοί κακοποιοί θανατώνονταν με την μέθοδο του διαμελισμού κατά την οποία καθένα από τα άκρα του μελλοθάνατου δένονταν σε ένα βόδι και στη συνέχεια τα 4 συνολικά ζώα ξεκινούσαν σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Μόνο οι εγκληματίες ανώτερων κοινωνικά τάξεων είχαν τη δυνατότητα να εξαγοράσουν μια λιγότερο οδυνηρή θανάτωση. Προτιμούσαν το τσεκούρι ή το σπαθί.
Το χειρότερο που συνέβαινε είναι οι αλλεπάλληλες προσπάθειες των δημίων να αποκεφαλίσουν το υποψήφιο θύμα. Είναι γνωστό ότι η Μαρία Στιούαρτ χρειάστηκε δύο φορές να βάλει το κεφάλι της κάτω από το τσεκούρι του δημίου για να χάσει το κεφάλι της! Και άλλοι ευγενείς ήταν ακόμη πιο…άτυχοι.
Ο Γκιγιοτέν ήταν τότε καθηγητής Ιατρικής και από την πλευρά των επαναστατών συμμετείχε στη συνέλευση που συζητούσε το νέο ποινικό κώδικα. Πρότεινε έξι άρθρα εκ των οποίων το ένα καθιέρωνε την καρατόμηση ως ον καλύτερο, πιο αποτελεσματικό και λιγότερο οδυνηρό τρόπο θανάτωσης των «εχθρών της επανάστασης». Και όταν κάποιοι του έφεραν αντιρρήσεις ο ίδιος είπε το μνημειώδες: «η λεπίδα πέφτει με αστραπιαία ταχύτητα, το αίμα αναβλύζει, ο άνθρωπος έχει παύσει να ζει…». Ε, αυτή η φράση ήταν αρκετή για να χρεωθεί ο Γκιγιοτέν όλη την γκιλοτίνα και το βάρος τόσων εκτελέσεων!
Και όμως ο ίδιος αμφιβάλλουν οι ιστορικοί εάν μέχρι το θανατό του -στις 28 Μαρτίου1814- ξανασχολήθηκε με το θέμα….
Η γκιλοτίνα
Εκείνος που ανέλαβε να βρει τρόπο εφαρμογής της απόφασης της συνέλευσης των επαναστατών ήταν ένας άλλος γιατρός, ο Αντουάν Λουί που έψαξε σε όλες τις χώρες, από τη Δανία και την Αγγλία μέχρι την Ιταλία που χρησιμοποιούσαν ανάλογα μηχανήματα. Η καταγωγή του ήδη θεωρείται προϊστορική-Πέρσες και Κινέζοι χρησιμοποιούσαν κάτι ανάλογες μηχανές.
Αρχικά ο Λουί πήρε ορισμένες ιδέες και στη συνέχεια πρότεινε τη σύνθεση όλων: δύο δοκάρια, μια βαριά λεπίδα, το θύμα ξαπλωμένο και το κεφάλι να εξέχει…Αρχικά τα σχέδια δόθηκαν σε ένα Γάλλο ξυλουργό, αλλά εκείνος ζήτησε πολλά χρήματα και βρέθηκε με το 1/6 ένας Γερμανός πρόθυμος να την φτιάξει. Ο Τομπίας Σμιτ πρότεινε την αντικατάσταση της καμπυλόγραμμης λεπίδας με αυτή της κλίσης των 45Ο.
(Επιπλέον βελτιώσεις έγιναν το 1870 από τον ξυλουργό και εκτελεστή Leon Berger που πρόσθεσε έναν μηχανισμό επιτάχυνσης της λεπίδας που ταυτόχρονα συγκρατούσε την πτώση της πριν τερματίσει)
Η Γκιλοτίνα για πρώτη φορά λειτούργησε στις 25 Οκτωβρίου του 1792 με θύμα τον ληστή Νικολά Πελετιέ. Η πρώτη εκτέλεση όχι μόνο έγιε αποδεκτή, αλλά φαίνεται πως εξίταρε και τα πλήθη.
Τραγική ειρωνεία αποτελεί το γεγονός ότι και ο ίδιος ο Λουδοβίκος XVI αποκεφαλίστηκε με τον ίδιο τρόπο στις 21 Ιανουαρίου 1793. Το 1789 και λίγο πριν αρχίσει η Γαλλική Επανάσταση ο Λουδοβίκος ως βασιλιάς της Γαλλίας εξέδωσε νόμο με τον οποίο «Κάθε άτομο καταδικασμένο σε θάνατο θα αποκεφαλίζονταν»!
Χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν από την Γκιλοτίνα κατά την διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης και οι εκτελέσεις έπαιρναν τη μορφή εθνικού εορτασμού. Υπολογίζεται ότι σε λιγότερο από δύο χρόνια οδηγήθηκαν στην λαιμητόμο πάνω από 2600 θύματα!
Η καρμανιόλα
Τώρα γιατί ορισμένοι τη λένε και καρμανιόλα; Αν και η γκιλοτίνα πήρε το όνομά της από τον Γκιγιοτέν το όνομα καρμανιόλα είχε πιο περίπλοκη διαδρομή. Έτσι ονομάζεται μια ιταλική πόλη της Τοσκάνης (Carmagnola) που έδωσε το όνομά της σ’ ένα είδος χωριάτικου σακακιού, το οποίο φορούσαν οι πιεμοντέζοι εργάτες στις γιορτές. Οι εργάτες μετανάστευσαν στη Γαλλία, και μαζί και η λέξη. Και στις γιορτές χόρευαν, και ένας από τους χορούς αυτούς ονομάστηκε χορός της καρμανιόλας –στα χρόνια της επαναστατικής τρομοκρατίας, χόρευαν τον χορό αυτόν ενώ ο δήμιος αποκεφάλιζε τους πλούσιους και διάσημους στη γκιλοτίνα, που ονομάστηκε καρμανιόλα κι αυτή.
Η λαιμητόμος στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα οι εκτελέσεις με την λαιμητόμο εισήχθησαν σχετικά γρήγορα. Η πρώτη εκτέλεση θανατοποινίτη με την γκιλοτίνα αναφέρεται το 1833 στο Ναύπλιο. Έκτοτε έγιναν πολλές, αλλά μεταφέρθηκαν στο Αλωνάκι του Παλαμηδίου.
Ο νόμος ΒΝΘ’ του 1892 ήταν εκείνος που αναφερόταν στους τρόπους εκτέλεσης της θανατικής ποινής που καθόριζε ως μέσο και την καρατόμηση. Το 1913 η λαιμητόμος έπεσε σε αχρηστία και το 1917 με ένα νέο νόμο καθιερώθηκε ο τουφεκισμός ως μέσο εκτέλεσης. Το 1925 επανήλθε η αγχόνη ου εφαρμόστηκε όμως σε δύο μόνο περιπτώσεις και επανήλθε οριστικά ο τουφεκισμός ώσπου καταργήθηκε η θανατική ποινή στην Ελλάδα.
του Κώστα Α.Μπογδανίδη
ΠΗΓΕΣ:
-ΠΑΤΡΙΣ
-Δρανδάκης, ιστορία της γκιλοτίνας
-histoire, HATIER
-«Ιστορία της γκιλοτίνας»
-Γαλλική επανάσταση, Στασινόπουλου-Παπαδήμα
-Μια σταγόνα ιστορία, Δ.Καμπουράκη
-Σ.Καργάκος
http://www.cretalive.gr/history/view/h-gkilotina-o-giatros-kai-hparejhghsh/152066
